Góry Świętokrzyskie. Z dziejów nazwy
artykuł Jerzego Gągola (ze strony PIG Kielce)
I mnie miłe Gór Świętokrzyskich knieje
Na których wiecznie list się zielenieje,
A z między inszych wyższa pięknym brakiem
Zbawiennym Pańskim uczczona jest znakiem.
Powyższy cytat pochodzi z wiersza Wespazjana Kochowskiego (zbiór „Niepróżnujące próżnowanie…”, 1674). Poeta urodził się i mieszkał w nieistniejącym już dziś Gaju koło Waśniowa, skąd rozciąga się piękny widok na Święty Krzyż (Łysiec, Łysą Górę). Ten wiersz to najstarsze znane autorowi użycie nazwy Góry Świętokrzyskie. Chodzi o liczbę mnogą, bo nazwa szczytu Mons S. Crucis, Mons Calvus, lub Mons Lysecius, używana była oczywiście już wcześniej. Przez następne 200 lat nazwy Góry Świętokrzyskie nie było praktycznie w literaturze naukowej i na mapach. Nazwa ta nigdy nie podobała się geografom. Chodzi o człon „góry”. Określenie „góry” wiąże się w tym przypadku ze strukturą geologiczną, a nie z krajobrazem, ponieważ ani wysokości względne, ani bezwzględne nie odpowiadają pojęciu gór, z wyjątkiem części głównego Pasma Świętokrzyskiego (Łysogór), które można zaliczyć do gór niskich – pisał J. Kondracki (1994).
Dziś Łysogórami nazywamy najwyższe pasmo Gór Świętokrzyskich, rozciągające się od Świętej Katarzyny do Nowej Słupi. Delimitacja obszaru Gór Świętokrzyskich nie jest jednolita. Inne zdanie mają geolodzy, inne geografowie. Dawniej pojęcia Łysogór i Gór Świętokrzyskich stosowano wymiennie, z wyraźną preferencją nazwy Łysogóry.
cały artykuł: wchodzę
